Telefoons zijn al lang niet meer alleen om mee te bellen. De smartphones van tegenwoordig zijn volwaardige computers waar we bijna alles wel mee kunnen. Dit maakt dat we het ding zowel privé als voor het werk intensief gebruiken. Thuis op de bank luisteren we muziek via Spotify, spelen we WordFeud met vrienden of winkelen we met de Zalando app. Op het werk gebruiken we onze telefoon om e-mail te checken, agenda’s te raadplegen of iets op te zoeken op internet. Maar hoe zit het eigenlijk met de hygiëne van dat ding dat we heel de dag door gebruiken? We raken onze telefoon voortdurend aan en nemen het ding overal mee naar toe, ook naar onhygiënische plekken als de keuken, de eettafel en het toilet. En hoe zit het bij ziekenhuizen, waar hygiëne zo belangrijk is? Ondermijnen de smartphones van artsen en verplegers eigenlijk niet het strikte hygiënebeleid dat daar geldt?
Eerst even over bacteriën
Bacteriën zijn microscopisch kleine beestjes die zich overal bevinden, ook in groten getale in en op ons lichaam. Sommige bacteriën helpen ons terwijl anderen onze gezondheid juist ernstig kunnen bedreigen.
Bacteriën planten zich voort door zichzelf te delen. Dit kunnen ze razendsnel, een enkele bacterie kan, onder de juiste omstandigheden, in een halve dag zijn vermenigvuldigd tot miljarden bacteriën! De snelheid waarmee dit gebeurt is vooral afhankelijk van de omgevingstemperatuur. Bij lage temperaturen worden bacteriën inactief (denk aan voedsel in de diepvries). Bij extreem hoge temperaturen gaan bacteriën dood. Een temperatuur tussen 10-40 graden is voor veel bacteriën ideaal. De warmte van de elektronica en een warm plekje in onze broekzak maken van de smartphone een geschikt “reservoir”, een plek waar bacteriën kunnen leven, groeien en zich kunnen vermenigvuldigen.
De MRSA-bacterie (20.000x vergroot)
En dan ziekenhuizen
In ziekenhuizen vormen bacteriën een verhoogd risico, daarom gelden daar strenge hygiëneregels om bacterieoverdracht te voorkomen.
Het gebruik van smartphones onder zorgverleners is hoog. Uit een onderzoek uit 2012 bleek al eens dat 83,5% van de chirurgen een smartphone gebruikt1. Dit percentage zal vermoedelijk alleen maar zijn toegenomen. Artsen uit het onderzoek gebruikten hun smartphone onder andere voor het lezen van medische publicaties. Handig dus, maar wat weten we over de hygiëne van deze smartphones?
In 2009 werden de mobiele telefoons van zorgmedewerkers al eens onder de loep genomen. Een onderzoek met 200 toestellen toonde aan dat 94,5% van deze telefoons besmet waren met bacteriën, waaronder enkele resistente varianten2. Een recenter onderzoek (2012) toonde vergelijkbare metingen. Van de 183 geteste telefoons bevatte 97,8% bacteriën. 9,5% was besmet met ziekenhuisbacterie MRSA, 11.2% met E.Coli3.
Studenten plaatsten hun smartphone tegen een bacteriële voedingsbodem met deze prachtige foto’s als resultaat
Wat zegt de WIP?
Goed, mobiele telefoons zitten dus vol met bacteriën. Dan is het belangrijk dat ziekenhuizen voor deze apparaten een strategie bedenken binnen hun hygiënebeleid. Hier staan ze hier niet alleen voor. De WIP (werkgroep infectiepreventie) is een adviesorgaan dat hygiënerichtlijnen voor de zorg opstelt. Wat adviseert deze werkgroep eigenlijk als het gaat over smartphonegebruik in ziekenhuizen?
Een van de richtlijnen van de WIP is het document “persoonlijke hygiëne medewerker ziekenhuizen”4. In deze richtlijn wordt beschreven welke maatregelen de medewerker zelf hoort te nemen om de kans op infecties te verkleinen. Denk hierbij aan kortgeknipte nagels, geen armbanden of piercings en niet eten in de omgeving van de patiënt. In de laatste update van dit document (2014) heeft de WIP ook aanbevelingen toegevoegd voor ‘mobiele communicatie’, dat wil zeggen het gebruik van tablets en smartphones op de werkvloer.
Geadviseerd wordt om deze apparaten niet te gebruiken tijdens patiëntgebonden werkzaamheden. Is dit toch nodig? Dan is het advies om telkens wanneer geschakeld wordt tussen contact met de patiënt en het gebruik van het apparaat de handen te desinfecteren. Hier komt die andere wip-richtlijn in beeld, “handhygiëne medewerkers”. Helaas bleek al eens dat handhygiëne in de praktijk nog wel eens nagelaten wordt: bij een afstudeeronderzoek uit 2012 was de naleving van deze richtlijn slechts 20%5!
Maak schoon die telefoon!
De WIP onderkent dus dat smartphones een infectierisico zijn en adviseert het gebruik te minimaliseren. Daarnaast kunnen we natuurlijk ook ons best doen om onze mobieltjes zo schoon mogelijk te houden. In de zorg zou het het ideaal zijn als alle telefoons steriel waren, dat wil zeggen vrij van micro-organismen zoals bacteriën en virussen. Bekende sterilisatiemethodes zijn extreme hitte en desinfectie met alcohol. Maar is een telefoon eigenlijk wel te steriliseren?
Hoe kun je je telefoon het beste schoonmaken? We nemen de iPhone als voorbeeld. Apple adviseert op hun website om de iPhone te reinigen met een zachte doek. Het gebruik van schoonmaakmiddelen is niet toegestaan. De maximale temperatuur waaraan de telefoon mag worden blootgesteld is 45 graden.
Dat schiet niet erg op. In de autoclaaf, een sterilisatiecabine die een temperatuur bereikt van 134 graden, wordt de iPhone waarschijnlijk omgesmolten tot een hompje aluminium. En met een droog doekje poets je hooguit de vlekken eraf, tegen bacteriën doet dit weinig.
Wat kan wel?
Geen alcohol of autoclaaf dan. Wat kun je wel doen om bacteriën op je telefoon te bestrijden? De opkomst van nanotechnologie biedt veel mogelijkheden. Door microscopische deeltjes zilver, koper of zink aan een stof toe te voegen kan bijna elk product worden voorzien van antibacteriële eigenschappen. Zo kunnen schoonmaakdoekjes en telefoonhoesjes een actieve bescherming tegen bacteriën bieden. Ook zijn er tegenwoordig antibacteriële schermfolies op de markt. Prima extra maatregelen maar geen volwaardig alternatief voor desinfectie: dergelijke antibacteriële materialen zijn namelijk (nog) niet tegen alle soorten bacteriën 100% effectief.
En is er nog een manier om micro-organismen te doden die we niet hebben behandeld. Oppervlakken desinfecteren kan namelijk ook met ultraviolet licht. Zogenaamde ‘uv C-straling’ doodt onder andere bacteriën, schimmels en virussen. Omdat hier geen vloeistoffen of extreme hitte bij komen kijken is deze manier van desinfecteren niet schadelijk voor elektronica . Een seconde of 30 in een cabine met uv-verlichting is al genoeg om een smartphone te ontsmetten. Zoals het al gangbaar is om onze handen te desinfecteren voor we een ziekenhuisafdeling oplopen, zo zouden we dus ook eerst onze mobieltjes kunnen ontsmetten.
uv-sterilisatoren voor smartphones
1. “A survey of smartphone and tablet computer use by colorectal surgeons in the UK and Continental Europe.”, Smart NJ (2012)
2. “Are we aware how contaminated our mobile phones with nosocomial pathogens?”, Ulger et al (2009)
3. “Health care workers’ mobile phones: a potential cause of microbial cross-contamination between hospitals and community.”, Unstun & Cihangiroglu (2012)
4. “Persoonlijke hygiëne medewerker ziekenhuizen”, Werkgroep Infectiepreventie
5. “Handhygiëne Compliance in het Ziekenhuis. Een stapsgewijze gedragswetenschappelijke benadering.”, Vicki Erasmus (2012)
Leuk geschreven en vooral leerzaam artikel. mooi apparaatje ook.